Betik (Carica papaya), rasa manis yang enak dengan bau seolah limau kasturi (musky) dan tekstur isinya yang lembut seperti mentega, tidak hairanlah jika ia dipanggil sebagai “fruit of the angels” oleh Christopher Columbus. Setelah buah ini dianggap eksotik, ia kini boleh didapati di pasaran sepanjang tahun. Walaupun terdapat puncak bermusim yang sedikit pada awal musim panas dan luruh, pokoknya menghasilkan buah sepanjang tahun.

Buah ini juga dipanggil buah papaw atau pawpaw adalah buah segar dari tumbuhan besar keluarga Caricaceae. Walaupun asalnya agak kabur, betik mungkin mewakili gabungan dua atau lebih spesies Carica yang berasal dari Mexico dan Amerika Tengah. Hari ini ia ditanam di seluruh dunia tropikal.

Betik adalah sejenis buah yang berbentuk bulat atau seperti buah pir yang boleh panjang sehingga 20 inci. Bagaimanapun, yang kebiasaannya dijumpai di pasaran purata kira-kira 7 inci dan berat kira-kira satu paun (454 gram). Isinya kaya berwarna oran yang kaya dengan warna kekuningan atau merah jambu. Di dalam rongga buah ini terdapat biji berwarna hitam yang mana biji itu diselaputi di dalam bahan seperti gelatin. Biji betik boleh dimakan walaupun rasanya agak pahit. Buah, serta bahagian lain pokok betik, mengandungi papain, enzim yang membantu mencerna protein. Enzim ini sangat tertumpu pada buah apabila ia tidak matang. Papain diekstrak untuk membuat makanan tambahan enzim pencernaan dan juga digunakan sebagai bahan dalam beberapa gula-gula getah.

Nutrisi Betik

Betik adalah sumber vitamin C yang sangat baik, dan sebiji buah ini yang bersaiz sederhana menyediakan 224 peratus pengambilan harian yang disyorkan.

Sebiji betik yang sederhana mempunyai kira-kira:

• 120 kalori
• 30 gram karbohidrat (termasuk 5 gram serat dan 18 gram gula)
• 2 gram protein

Buah ini juga merupakan sumber yang baik bagi:

• Folat
• Vitamin A
• Magnesium
• Copper
• Asid pantotenik
• Serat

Selain itu ia juga mempunyai vitamin B, alpha dan beta-karoten, lutein dan zeaxanthin, vitamin E, kalsium, kalium, vitamin K, dan lycopene, antioksida yang paling kerap dikaitkan dengan tomato.

Cara Makan Betik

Apabila memilih atau memakan betik, cari yang segar dengan kulit oren yang berwarna merah yang sentuhan lembut. Hanya dipotong seperti melon, buangkan biji, dan nikmatinya. Buah ini bermakna ia boleh dimasukkan ke dalam banyak resepi. Selain dimakan segar, pertimbangkan kaedah penyediaan berikut:

• Buat salad buah tropikal dengan betik, nanas, dan mangga segar.
• Campurkan betik ke dalam segelas lemon, teh ais, atau air untuk pecahan rasa buah segar.
• Buat salsa segar dengan betik, mangga, jalapeno, lada merah, dan lada cipotle. Gunakan juga sebagai topping untuk ikan taco.
• Tambah beberapa keping betik beku untuk smoothies. Gabungkan dengan jus nanas, pisang beku, dan yoghurt Yunani.

Khasiat Betik

Nutrisi yang terdapat dalam buah ini dianggap mempunyai pelbagai manfaat kesihatan. Ia boleh membantu melindungi daripada beberapa keadaan kesihatan. Antaranya:

Menggalakkan pencernaan yang betul

Sebatian enzim tertentu buah ini boleh membantu tubuh memecah dan menggunakan protein dengan betul. Papain, khususnya, membantu memecahkan ikatan antara asid amino. Asid amino adalah blok bangunan protein. Papain adalah sama dengan jenis enzim lain yang dibuat di pankreas yang membantu tubuh mencerna daging, tetapi tidak seperti enzim lain, ia boleh berfungsi walaupun tanpa kehadiran asid.

Oleh itu, kerana kemampuannya untuk memecahkan asid amino, enzim betik ini dapat membantu orang yang bergelut dengan asid perut yang rendah yang mungkin tidak dapat bertoleransi untuk memakan daging jenis tertentu. Ia juga boleh menggalakkan penyerapan protein kepada mereka yang mempunyai masalah pencernaan yang lain.

Memakan buah ini juga boleh membantu mencegah sembelit kerana kandungan seratnya yang tinggi. Serat menambah cecair ke dalam najis dan memudahkan perkumuhan keluar dari tubuh. Sebenarnya, kajian 2012 yang diterbitkan dalam World Journal of Gastroenterology mendapati bahawa peningkatan pengambilan serat adalah berkesan meningkatkan kekerapan tisu pada orang yang mengalami sembelit.

Melegakan keradangan

Keradangan adalah tindak balas imun semula jadi yang direka untuk menangkis penceroboh asing dan melindungi daripada penyakit dan jangkitan. Walau bagaimanapun, keradangan kronik adalah punca kebanyakan penyakit. Ia dipercayai menyumbang kepada keadaan yang serius seperti penyakit jantung, kanser, diabetes dan banyak lagi.

Satu kajian 2011 yang diterbitkan dalam jurnal Molecular Nutrition and Food Research mendapati penanda keradangan menurun apabila subjek ujian diberikan betik. Penyelidik mendapati ia boleh membantu mengurangkan keradangan dan melegakan simptom bagi orang yang mempunyai keadaan tertentu, seperti artritis reumatoid. Walau bagaimanapun, diperhatikan bahawa walaupun kajian lanjut diperlukan.

Papain juga telah ditunjukkan untuk membantu mengurangkan keradangan pada orang yang mempunyai penyakit seperti asma atau artritis. Dan bukan sahaja dapat menurunkan tahap keradangan dan memperlambat perkembangan penyakit kronik, tetapi juga dapat membantu mengatasi tanda-tanda penuaan secara semula jadi.

Menguatkan Darah

Betik telah mendapat perhatian yang baik sebagai penguat darah untuk membantu orang yang mempunyai keadaan perubatan yang disebut trombositopenia , atau platelet darah yang rendah. Ini adalah keadaan perubatan yang berbahaya yang boleh mengurangkan keupayaan tubuh untuk membentuk bekuan darah dan berpotensi membawa kepada pendarahan dalaman.

Satu kajian haiwan dari Malaysia yang dijalankan pada tikus mendapati bahawa ekstrak daun betik yang diberikan mempunyai platelet yang jauh lebih tinggi dan bilangan sel darah merah selepas 72 jam berbanding dengan kumpulan kawalan. Walaupun lebih banyak kajian masih diperlukan, penyelidik percaya bahawa ekstrak pepaya akhirnya boleh digunakan sebagai rawatan bagi orang-orang yang mengalami masalah darah dan gangguan pembekuan darah.

Meningkatkan kesihatan jantung

Betik dimuatkan dengan vitamin C. Vitamin C adalah mikronutrien penting yang berfungsi sebagai antioksidan untuk melindungi daripada kerosakan radikal bebas. Ia juga melindungi daripada pengoksidaan kolesterol, mengurangkan keupayaan kolesterol untuk membentuk plak di sepanjang dinding arteri.

Antikanser

Beberapa sebatian yang terdapat pada betik telah ditunjukkan mempunyai kesan anti-kanser yang kuat. Papain, sebagai contoh, telah terbukti menghalang pertumbuhan dan penyebaran tumor dalam kajian haiwan. Sementara itu, vitamin C dan beta-karoten, yang kedua-duanya terdapat dalam betik, dikaitkan dengan risiko penurunan beberapa jenis kanser. Selain itu, terdapat kajian menunjukkan bahawa peningkatan pengambilan serat pemakanan anda mungkin juga dikaitkan dengan risiko kanser kolorektal yang lebih rendah.

Mencegah keradangan makular

Setiap hidangan pek betik mengandungi beta karotena, salah satu nutrien utama yang terlibat dalam memelihara penglihatan dan melindungi kesihatan mata. Ia juga mengandungi lutein dan zeaxanthin, dua flavonoid yang dapat membantu mencegah degenerasi makula, atau kehilangan penglihatan yang berkaitan dengan usia. Zeaxanthin secara khusus membantu menyaring (filter) cahaya biru yang boleh membahayakan retina untuk mengoptimumkan penglihatan walaupun anda semakin berusia.

Membantu mencegah asma

Selain menjaga penglihatan yang sihat, beta-karoten telah ditunjukkan membantu mengurangkan risiko asma. Mengekalkan tahap vitamin A yang mencukupi dalam diet mungkin sangat penting bagi kanak-kanak untuk membantu mengurangkan keradangan saluran pernafasan.

Bijinya juga mempunyai manfaat pemakanan tersendiri. Ia boleh dimakan walaupun rasanya agak pahit. Ia telah digunakan sebagai ubat tradisional untuk merawat jangkitan parasit, E.coli serta jangkitan virus dan bakteria yang lain.

Memperlahankan tanda-tanda penuaan

Oleh kerana ia mengandungi vitamin C yang tinggi, vitamin A dan flavonoid lain, ia adalah buah yang hebat untuk membantu menjaga kulit yang sihat dan bebas kedutan. Nutrisi ini berfungsi sebagai antioksidan membantu mencegah pembentukan radikal bebas dan kerosakan oksidatif pada kulit, yang kedua-duanya dianggap sebagai punca utama penuaan.

Melawan jangkitan virus

Daun betik telah digunakan merawat demam denggi, jangkitan virus dari nyamuk di kawasan tropikal yang boleh menyebabkan maut. Dalam satu kajian tertentu, daun dicampurkan dengan air dan diberikan kepada pesakit dua kali sehari. Ia didapati mengurangkan aktiviti virus dengan ketara selepas lima hari.

Budaya tradisional Polynesian di Hawaii dan Tahiti membuat poultices (tuam/ubat demah) daripada kulit betik untuk membantu penyembuhan luka. Ini kerana kulitnya sangat tinggi dalam papain. Mereka akan menggunakan poultice secara langsung ke kulit untuk menyembuhkan luka bakar, ruam atau gigitan serangga. Papain boleh digunakan untuk merawat jangkitan kulat dan virus pada kulit, seperti ketuat dan kurap. Ia membantu memusnahkan lapisan protein yang melindungi virus dan kulat terhadap serangan, mengurangkan keupayaannya untuk menghasilkan dan menyebarkan.

Risiko Kesihatan

Kebanyakan kita sukakan betik, bukan? Walaupun betik adalah buah yang menyihatkan dan rendah kalori, beberapa kesan sampingan mungkin berlaku pada sesetengah orang. Berikut beberapa kesan sampingan memakan betik.

Boleh menyebabkan keguguran

Ini berpunca daripada fakta bahawa buah betik sering boleh menyebabkan alahan susu getah (lateks) pada individu. Ini mungkin berbahaya kepada ibu serta anak yang belum lahir.

Kajian-kajian lain juga bercakap tentang papain iaitu enzim di betik yang menghalang progesteron (hormon seks) yang diperlukan untuk menyediakan rahim untuk hamil. Papain juga boleh merosakkan membran tertentu dalam tubuh wanita yang penting untuk perkembangan janin.

Penyelidikan lanjut juga mendedahkan bahawa papain di betik boleh meracuni janin dan menyebabkan kecacatan kelahiran pada bayi baru lahir.

Selain itu, buah ini mungkin juga tidak selamat semasa menyusu. Terdapat beberapa spekulasi dalam hal ini, dan penyelidikan tidak begitu jelas. Oleh itu, sila berjumpa dengan doktor anda dan elakkan betik semasa tempoh ini.

Mendorong kepada masalah penghadaman

Papain yang sama yang dapat menenangkan perut juga boleh menyebabkan gangguan pencernaan jika diambil secara berlebihan. Buah ini kaya dengan serat, dan terlalu banyak dapat menyebabkan masalah penghadaman. Kulit buah juga mengandungi lateks yang boleh mengganggu perut dan menyebabkan sakit.

Papain dalam buah berfungsi dengan baik dalam memecahkan serat. Tetapi jika serat tidak dicerna dengan baik, anda akan mengalami gas perut. Betik juga boleh menyebabkan cirit-birit pada individu tertentu. Selain itu, serat yang banyak dalam buah juga boleh menyebabkan sembelit. Untuk mengelakkan ini, pastikan anda minum banyak air.

Menyebabkan gangguan pernafasan

Papain dalam buah juga merupakan alergen yang berpotensi. Individu yang memakan banyak buah ini akhirnya mempunyai papain yang berlebihan, dan ini boleh menyebabkan alahan pernafasan. Sesetengahnya termasuk asma, berdehit, hidung tersumbat dan dalam kes-kes yang teruk, kesukaran bernafas. Malah, ini juga menjadi masalah kepada wanita hamil. Alahan pernafasan juga boleh menjejaskan janin, menyebabkan komplikasi lanjut.

Mengurangkan gula dalam darah terlalu banyak

Terdapat kajian terhad mengenai perkara ini. Tetapi beberapa sumber mencadangkan bahawa orang yang mengambil ubat diabetes harus menjauhkan diri daripada buah ini kerana ia mungkin menurunkan kadar gula dalam darah terlalu banyak. Sebaiknya, sila berjumpa dengan doktor anda sebelum mengambil betik jika anda menghidap diabetes.

Berinteraksi dengan ubat-ubatan

Sumber mengatakan bahawa betik dapat berinteraksi dengan warfarin, ubat yang digunakan untuk memperlambat pembekuan darah. Ini boleh meningkatkan risiko lebam dan pendarahan. Buah ini juga boleh berinteraksi dengan ubat penipisan darah, meningkatkan kesannya. Sekiranya anda mempunyai ubat penipisan atau antikoagulan darah seperti aspirin, sila bercakap dengan doktor anda sebelum memakan betik.

Boleh jadi tidak selamat untuk bayi

Walaupun memerlukan lebih banyak kajian untuk menyokong fakta ini, ada beberapa sumber menyatakan bahawa betik mungkin tidak selamat bagi bayi di bawah umur satu tahun. Serat yang berlebihan dalam buah boleh menjadi punca. Ini boleh menyebabkan najis yang longgar (cirit-birit) dan juga sembelit (disebabkan serat yang berlebihan). Sila semak dengan pakar pediatrik bayi sebelum memberi buah-buahan.

Merengsa dan merosakkan kulit

Penggunaan betik pada kulit boleh menyebabkan kerengsaan. Dan makan terlalu banyak boleh menyebabkan keadaan di mana kulit anda boleh bertukar kuning-oren. Ini tidak membawa maut. Oleh kerana kadar beta-karotena (lebihan yang menyebabkan perubahan warna kulit) dalam pengurangan sistem anda, warna kulit harus kembali normal.

Boleh menyebabkan alahan lain

Buah ini boleh menyebabkan alahan lain. Ini mungkin disebabkan oleh papain dalam buah atau debunga dari bunga pada kulit buah. Sesetengah reaksi termasuk bengkak mulut dan muka, pening, sakit kepala, gatal-gatal dan ruam di sekitar mulut dan lidah, dan kesukaran menelan.

Pucuk Betik dan Demam Denggi

Pucuk betik sangat signifikan dalam rawatan denggi. Ia telah diamalkan di Malaysia, juga di negara lain seperti Pakistan sejak berzaman-zaman. Rawatan tradisional ini didakwa berkesan dalam mempercepatkan proses pemulihan daripada demam denggi.

Melihat keberkesanan pucuk betik

Perbincangan tentang pucuk betik merupakan topik yang lama. Bukan sahaja dalam kalangan makcik dan pakcik di kampung-kampung, malah juga oleh golongan profesional.

Pelbagai laporan kes dan kajian telah dijalankan di beberapa buah negara termasuk Malaysia, Indonesia, India, Pakistan dan Sri Lanka.

Di Pakistan misalnya, terdapat satu laporan kes seorang lelaki berumur 45 tahun yang dikatakan menghidap demam denggi. Pesakit tersebut menerima 25 ml jus pucuk betik dua kali sehari selama 5 hari. Selepas 2 hari, ujian darahnya menunjukkan peningkatan positif pada bilangan platelet dan sel darah putih (dua bacaan ini menjadi rendah dalam pesakit denggi).

Satu kajian di Indonesia pula melibatkan 80 pesakit dengan bacaan platelet rendah.

Sebahagian daripada mereka diberikan kapsul ekstrak pucuk betik di samping rawatan biasa denggi, manakala sebahagiannya hanya menerima rawatan biasa. Hasilnya, bacaan platelet bagi kumpulan yang menerima kapsul tersebut meningkat lebih cepat berbanding kumpulan satu lagi.

Sementera itu di Malaysia, kajian melibatkan 290 pesakit dijalankan. Semuanya diberikan rawatan biasa denggi. Dalam masa yang sama, 111 daripadanya diberikan tambahan jus pucuk betik. Kajian ini menemui peningkatan bacaan platelet yang signifikan bagi kumpulan yang menerima jus pucuk betik.

Perkembangan semasa

Semua kajian yang dijalankan berkaitan keberkesanan pucuk betik dalam rawatan denggi menunjukkan hasil yang positif. Dua kandungan utamanya iaitu chymopapain dan papin dipercayai membantu mempercepatkan proses pemulihan demam denggi.

Walau bagaimanapun, masih terdapat kekangan dan kekurangan dalam kajian-kajian serta laporan kes yang ada. Kes dan sampel yang ada masih terlalu sedikit dan banyak kes yang tidak benar-benar disahkan demam denggi melalui ujian serologi, tetapi hanya bergantung kepada andaian daripada bacaan platelet serta sel darah putih yang rendah.

Hal ini mungkin disebabkan oleh kos yang tinggi diperlukan untuk menjalankan ujian serologi denggi. Usaha ke arah memperkasa rawatan denggi harus disokong. Setakat ini, hanya rawatan sokongan dalam bentuk air atau pemindahan darah sahaja dilakukan. Kita memerlukan banyak pihak yang sanggup membantu, dari sudut dana contohnya, demi mencari solusi terbaik dalam membanteras demam denggi.

Baca juga:

• Adakah Terdapat Vaksin Untuk Denggi?
• 6 Tip Memastikan Buah-buahan dan Sayur-sayuran Kekal Bernutrisi
• 10 Tips Fokus Makan Buah-Buahan