Serai adalah sejenis tumbuhan herba yang berasal dari Sri Lanka dan India Selatan, tetapi kini ia tumbuh di kebanyakan negara seluruh dunia. Ia juga dikenali sebagai citronella. Ia mempunyai aroma yang segar, seakan-akan buah lemon atau sitrus. Malahan, ia sangat dominan digunakan sebagai ramuan pelengkap bagi masakan Asia. Selain itu, serai juga boleh dijadikan sebagai minuman teh atau minyak aromaterapi.

Fakta Nutrisi Serai

Serai mengandungi antioksidan, flavonoid dan sebatian fenolik seperti luteolin, glikosida, quercetin, kaempferol, elemicin, catechol, asid klorogenik, dan asid caffeic, yang membantu dalam memberikan pelbagai bantuan perubatan. Komponen utama herba ini adalah lemonal atau sitral, yang mempunyai ciri antikulat dan antimikroba.

Tumbuhan ini adalah gudang aromatik nutrien penting yang menyediakan pelbagai manfaat kesihatan. Pangkalan Data Nutrien Nasional USDA menunjukkan bahawa tumbuhan ini adalah sumber vitamin dan mineral penting seperti vitamin A, B-vitamin, folat, dan vitamin C, kalium, magnesium, fosforus, mangan, zink dan besi, yang diperlukan untuk fungsi badan yang sihat.

Manfaat Serai

Menurunkan kolesterol

Penyelidikan yang diterbitkan pada tahun 2011 dalam jurnal Food and Chemical Toxicology mendedahkan bahawa serai mempunyai sifat antihiperlipidemik dan antihiperkolesterolemik yang menyokong tahap kolesterol yang sihat. Satu kajian haiwan juga menunjukkan bahawa penggunaan biasa boleh membantu mengekalkan paras trigliserida yang sihat dan mengurangkan LDL atau kolesterol yang buruk. Ini boleh membantu dalam mencegah pengumpulan lipid dalam saluran darah dan menggalakkan aliran darah yang tidak terhalang dalam arteri, dengan itu mencegah pelbagai masalah jantung, seperti aterosklerosis.

Menyahtoksikkan tubuh

Menurut kajian haiwan 2003, serai boleh membantu dalam pembersihan dan pembuangan sisa toksik berbahaya dari tubuh, akibat daripada sifat diuretiknya. Detoksifikasi membantu dalam pengawalan pelbagai organ tubuh, termasuk hati dan ginjal, sementara ia juga membantu menurunkan kadar asid urik. Kesan diuretiknya membantu meningkatkan kuantiti dan kekerapan membuang air kecil, yang membantu dalam mengekalkan kesihatan pencernaan dan menyegarkan tubuh.

Potensi antikanser

Serai mungkin berkesan dalam mencegah pertumbuhan sel-sel kanser tanpa menjejaskan sel-sel tubuh yang sihat. Penyelidikan yang dilakukan untuk menilai aktiviti antikanser serai telah menunjukkan hasil yang menjanjikan dalam pencegahan kanser kulit. Ini adalah kerana kehadiran sebatian kimia yang dipanggil sitral.

Penyelidikan yang dijalankan ke atas kesan sitral pada sel-sel kanser menunjukkan keberkesanannya dalam menghalang pertumbuhan sel-sel kanser hepatik semasa fasa awal dan menghalang pertumbuhan sel-sel kanser. Satu lagi kajian menyediakan bukti sokongan mengenai kesan anti-proliferatif sitral dalam menghalang pertumbuhan sel-sel kanser payudara manusia dan induksi apoptosis (kematian sel yang diprogram).

Melawan Staphylococcus aureus

Penyelidikan yang diterbitkan dalam Journal of Applied Microbiology telah menunjukkan bahawa minyak penting serai mempunyai kapasiti anti-biofilm dan bermanfaat terhadap jangkitan yang disebabkan oleh Staphylococcus aureus. Ia mengandungi fenol dan minyak pati, yang boleh mengganggu pertumbuhan jangkitan dan kuman dan membantu menghalang pembentukan biofilem.

Gangguan perut

Kajian telah menunjukkan bahawa minyak pati serai mempunyai ciri-ciri antimikrob dan antibakteria yang membantu dalam memerangi jangkitan yang disebabkan oleh pelbagai patogen seperti Helicobacter pylori dan Escherichia coli. Ia bermanfaat dalam menyumbang gangguan gastrointestinal dan mengurangkan keradangan; boleh membantu untuk meningkatkan pencernaan dan jika anda mengalami ulser gastrik, sembelit, kolitis ulseratif, cirit-birit, rasa mual dan sakit perut.

Melegakan insomnia

Teh serai dianggap berguna dalam menenangkan otot dan saraf yang boleh membantu memperbaik masa tidur. Penyelidikan telah menunjukkan bahawa teh herbanya mempunyai sifat-sifat sedatif dan hipnosis, yang boleh membantu dalam meningkatkan waktu tidur.

Gangguan pernafasan

Serai digunakan secara meluas dalam ubat Ayurveda untuk kesan penyembuhannya dalam merawat batuk dan selesema. Ia bersama dengan komponen lain yang bermanfaat, kandungan vitamin C yang ada di dalamnya boleh membantu memberikan bantuan daripada hidung tersumbat, selesema dan gangguan pernafasan lain seperti asma bronkial.

Kelegaan edema

Tumbuhan ini berkesan dalam memberikan kelegaan dari keadaan pengekalan air atau edema. Ia mempunyai kesan pembersihan pada kesesakan limfatik dan membantu menenangkan bengkak.

Mengurangkan demam

Serai adalah febrifuj (bahan yang dapat melegakan atau mengurangkan demam; sejenis antipiretik) yang juga dikenali sebagai ‘fever grass’, kerana kesannya yang bermanfaat dalam menurunkan demam. Kesan antipiretik dan diaforetik digunakan secara meluas dalam ubat Ayurveda untuk menyembuhkan demam dengan menggalakkan peluh.

Membantu merawat jangkitan

Serai berfungsi sebagai antiseptik dan berkesan dalam merawat jangkitan seperti cirit-birit, luka, Athlete’s Foot (kaki makan air), kudis buta, dan jangkitan saluran kencing (UTI) kerana sifat antimikrob dan antikulat. Kajian telah menunjukkan bahawa herba ini memberikan kesan penyembuhan pada jangkitan dermatologi, seperti jangkitan yis, dengan menghalang pertumbuhan patogen.

Mengurangkan kesakitan

Serai boleh mengurangkan kesakitan dan ketidakselesaan yang disebabkan oleh sakit kepala dan migrain disebabkan sifat analgesiknya. Fitonutrien yang hadir di dalamnya meningkatkan peredaran darah dan membantu meredakan kekejangan, kekejangan otot, seliuh, dan sakit belakang. Ia juga bernilai dalam merawat luka-luka sukan, termasuk kecederaan dalaman, dan lebam.

Meningkatkan imun tubuh

Ekstrak serai mempunyai kesan yang baik terhadap tindakan radang sitokin, yang merupakan molekul isyarat di mana sel-sel berkomunikasi dan bertindak balas kepada tubuh. Kajian telah menunjukkan bahawa serai bertindak sebagai tindakan antiradang dan bahannya, sitral, boleh menjadi punca kesan perencatannya terhadap pengeluaran sitokin.

Penjagaan kulit

Serai telah dijadikan sebagai tonik kulit dan menjadikan pembersih berkesan untuk kulit berminyak atau berjerawat, kerana sifat astringen dan antiseptiknya. Ia membantu dalam menguatkan tisu kulit dan memperbaiki liang-liang pori kulit. Penjagaan perlu diambil semasa menggunakan produk serai, kerana aplikasi yang tidak sempurna mungkin menyebabkan kerengsaan kulit dalam sesetengah kes.

Mengurangkan obesiti

Oleh kerana serai mengandungi sitral, ia telah terbukti berkesan terhadap obesiti. Ia mengurangkan pengumpulan lemak di abdomen dan menggalakkan penggunaan tenaga tersimpan, yang membantu dalam mencegah kenaikan berat badan yang disebabkan oleh diet. Ia membantu dalam metabolisma yang sihat dan meningkatkan pengoksidaan asid lemak dalam tubuh.

Menguruskan diabetes jenis 2

Serai telah terbukti mempunyai kesannya yang berguna untuk menguruskan diabetes jenis 2. Kajian haiwan menunjukkan bahawa sitral yang hadir dalam serai boleh membantu mengekalkan tahap insulin yang optimum dan meningkatkan toleransi glukosa dalam tubuh. Walau bagaimanapun, lebih banyak penelitian perlu dijalankan ke atas populasi manusia untuk benar-benar memahami kesannya.

Meningkatkan sistem saraf

Tumbuhan ini dianggap sebagai tonik untuk sistem saraf. Ia merangsang minda dan membantu dalam mencegah kekejangan, kegelisahan, vertigo, dan pelbagai gangguan neuron lain. Ia digunakan dalam mandian terapeutik, yang membantu menenangkan saraf dan mengurangkan simptom kegelisahan dan keletihan yang disebabkan oleh tekanan.

Menghilangkan bau badan

Serai digunakan dalam pembuatan deodoran kerana sifat pembersihan dan antibakterianya. Deodoran membantu memerangi bau badan yang tidak menyenangkan dan mencegah jangkitan kulat dan bakteria. Ia juga boleh diletakkan pada kaki untuk membersihkan kaki yang sakit dan berbau.

Penghalau serangga

Ia juga digunakan sebagai penghalau serangga semula jadi dan membantu dalam mencegah berlakunya penyakit bawaan serangga seperti malaria dan denggi. Kajian telah memberikan bukti sokongan mengenai sifat antimalarial dan antiprotozoan serai, yang membuat minyaknya menjadi bahan yang berkesan dalam penghalau nyamuk.

Penggunaan kulinari

Selain ubat-ubatan, serai lazimnya digunakan dalam masakan Asia, terutama dari Vietnam, Thailand, dan Malaysia. Ia digunakan untuk menambah rasa kepada sup, kari, dan minuman seperti teh. Ia juga didapati secara meluas dalam penyediaan produk daging, gula-gula, dan barangan bakar.

Kegunaan lain

Ia digunakan dalam pembuatan minyak wangi, deodoran, pengilat, dan lilin. Selain itu, ia juga digunakan untuk menambah wangian kepada sabun dan produk kosmetik.

Teh Serai, Pengambilan Berlebihan Adalah Berbahaya

Teh serai diperbuat daripada daun kering atau batang serai yang dikenali Cymbopogom. Tanaman serai tumbuh dalam suhu yang lebih panas dan berasal dari Asia Selatan. Hari ini, tumbuhan ini sering ditanam untuk kegunaan teh dan minyak pati di Asia Tenggara termasuk Indonesia dan Filipina. Teh serai mempunyai rasa sedikit lemon tanpa rasa pahit atau masam, dan berwarna kuning muda.

Walaupun teh serai menawarkan pelbagai manfaat kesihatan seperti membantu mengurangkan berat badan, kaya dengan antioksidan, merendahkan tekanan darah, menyelaraskan sistem penghadaman, melindungi kesihatan hati, meningkatkan imun dan lain-lain, namun pengambilannya secara berlebihan adalah tidak digalakkan.

Minuman ini adalah selamat apabila diambil dalam jumlah yang kecil. Minum terlalu banyak boleh mengakibatkan kesan sampingan negatif untuk kesihatan perut dan boleh menyebabkan keadaan serius yang lain. Berikut kesan pengambilan teh serai.

Alahan

Teh serai boleh menyebabkan alahan kepada orang yang alah kepada tumbuhan ini. Jangan minum teh ini jika anda alah kepada serai atau citronella. Hentikan penggunaan segera jika anda mengalami simptom termasuk pembengkakan tekak, kesukaran bernafas, dan ruam kulit.

Wanita hamil

Wanita yang hamil atau menyusukan tidak perlu mengambil teh ini. Tidak ada bukti yang mencukupi untuk menunjukkan ia selamat untuk kehamilan. Sentiasa bercakap dengan doktor anda sebelum menggunakan produk herba semasa kehamilan atau semasa menyusu.

Selain itu, anda tidak digalakkan untuk mengambil minuman ini jika mengambil preskripsi diuretiks, mempunyai kadar degupan jantung yang rendah dan mempunyai tahap potasium yang rendah.

Oleh itu, jangan mengubati apa-apa keadaan diri anda dengan teh serai atau menggunakannya sebagai pengganti ubat-ubatan yang ditetapkan tanpa kebenaran doktor anda.

Minyak Pati Serai

Minyak pati serai seringkali digunakan secara tradisional untuk melegakan kesakitan, masalah perut, antioksidan, antiradang, dan lain-lain. Walau bagaimanapun, minyak pati ini tidak boleh disapu pada kulit, mata, mulut atau telinga. Minyak ini boleh didapati dalam kepekatan 0.5% hingga 10%.

Pentadbiran Makanan dan Dadah (FDA) di Amerika Syarikat telah meluluskan minyak pati serai sebagai selamat apabila orang menggunakannya dengan betul. Penyahgunaan minyak pati adalah berbahaya dan boleh mengakibatkan keracunan, luka bakar kulit, loya, dan penyakit pada haiwan peliharaan.

Apa yang anda perlu tahu sebelum menggunakannya?

Berunding dengan doktor, ahli farmasi atau ahli herba anda, sekiranya:

• Anda mengandung atau menyusu badan. Hal ini kerana, semasa anda sedang menjangkakan atau menyusu bayi, anda hanya perlu mengambil ubat seperti yang dinasihatkan doktor.
• Anda mengambil ubat lain. Hal ini termasuklah sebarang pengambilan ubatan yang boleh dibeli tanpa preskripsi.
• Anda mempunyai alergi dengan mana-mana bahan dalam minyak serai atau ubatan lain atau herba lain.
• Anda mempunyai penyakit, gangguan atau keadaan perubatan lain.
• Anda mempunyai jenis alergi lain seperti terhadap makanan, pewarna atau haiwan.

Pengawalan bagi herba tambahan kurang ketat berbanding dengan pengawalan ubat. Banyak kajian diperlukan bagi menentukan keselamatannya. Faedah mengambil herba tambahan ini mestilah melebihi risikonya sebelum digunakan. Sila berunding dengan doktor atau ahli herba anda untuk maklumat lanjut.

4 cara mudah menggunakan minyak serai

Menggunakan penyebar (diffuser)

Jika anda bercadang untuk menggunakan minyak pati serai sebagai aromaterapi? Aroma serai yang menenangkan dapat bantu menghilangkan stress, keletihan, sehingga meringankan sakit kepala. Gunakan diffuser untuk mendapatkan manfaatnya.

Sebagai aromaterapi, anda dapat mencampurkan minyak serai dengan minyak pati lainnya seperti geranium, peppermint, lavender, atau lemon. Caranya mudah, anda hanya perlu meneteskan 2 hingga 3 tetes minyak serai ke diffuser.

Menggunakan bekas berisi air

Sekiranya anda tidak mempunyai diffuser, alternatif yang murah dan mudah untuk menghirup minyak pati ini adalah menggunakan bekas air panas. Isi bekas dengan air suam kemudian letakkan 3 titis minyak ke dalamnya.

Anda boleh menghirup wap yang dihasilkan dari bekas berkenaan secara langsung. Selain itu, campuran ini juga boleh digunakan untuk merendam kaki selama 10 hingga 15 minit bagi mengurangkan kesakitan dan keletihan.

Sebagai minyak urut

Untuk menjadikannya sebagai minyak urut anda tidak boleh menyapunya terus pada kulit. Minyak pati adalah jenis minyak yang perlu dicairkan sebelum ia digunakan. Anda boleh campurkan minyak lemon dengan minyak lain seperti minyak badam manis, jojoba, atau avokado. Setelah mencampurkannya, anda boleh menyapunya pada kulit.

Campurkannya ke dalam tab mandi

Anda juga boleh mencampurkan minyak pati ini ke dalam tab mandi. Letakkan 6 hingga 12 titis minyak ini ke dalam tab mandi yang berisi air. Nikmati rasa kesegaran aroma serai semasa mandi.

Langkah berjaga-jaga & amaran khusus

• Kanak-kanak: Minyak serai tidak selamat diberikan kepada kanak-kanak melalui mulut. Terdapat laporan keracunan bagi kanak-kanak dan seorang budak yang baru bertatih mati selepas menelan penghalang serangga yang mengandungi minyak serai.
• Mengandung dan menyusu badan: Tidak cukup yang diketahui tentang penggunaan minyak serai semasa mengandung dan menyusu badan. Ambil pendapat yang lebih selamat dan elakkan dari penggunaannya.

Kesan Sampingan

Minyak pati boleh menyebabkan alergi atau kerengsaan jika digunakan secara terus pada kulit. Oleh itu, adalah wajib bagi anda mencairkannya terlebih dahulu sebelum digunakan.

Untuk meminimumkan risiko kerengsaan kulit, seseorang harus mengelakkan menggunakan minyak pati serai pada kulit jika:

• mempunyai alahan atau keadaan kulit, seperti ekzema
• tidak mencairkan minyak terlebih dahulu
• telah rosak atau merosakkan kulit

Minyak pati ini juga boleh menyebabkan kekeringan dan menyengat mata, telinga, mulut, dan membran mukus lain, seperti kawasan alat kelamin. Atas sebab ini, adalah lebih baik untuk tidak menggunakannya di muka atau meletakkan minyak ke dalam air mandian.

Perlu diingatkan juga bahawa, jangan mengambil minyak pati serai secara oral dan adalah lebih baik jika anda mendapatkan nasihat daripada doktor anda sebelum menggunakannya.

Baca juga:

• Apakah Aromaterapi?
• Petai: Sayuran Hutan yang Kaya Nutrisi
• Ulam: Adakah Ia Benar-benar Bermanfaat terhadap Kesihatan?