Kejutan

Definisi

Apakah itu kejutan / renjatan / hentakan (shock)?

Kejutan adalah keadaan perubatan yang mengancam nyawa akibat aliran darah yang tidak mencukupi di seluruh badan. Kejutan sering mengiringi kecederaan parah atau penyakit teruk. Kejutan perubatan (medical shock) adalah kecemasan perubatan (medical emergency) dan boleh membawa kepada keadaan lain seperti kekurangan oksigen dalam tisu badan (hipoksia), serangan jantung (jantung / kardium terhenti) atau kerosakan organ. Ia memerlukan rawatan segera kerana simptom-simptom boleh bertambah buruk dengan cepat.

Kejutan perubatan adalah berbeza daripada kejutan emosi atau psikologi yang boleh berlaku selepas kejadian emosi yang traumatik atau menakutkan.

Terdapat empat (4) jenis kejutan:

• Kejutan septik hasil daripada bakteria yang membiak berlipat ganda dalam darah dan melepaskan toksin. Penyebab lazim ini adalah pneumonia, jangkitan saluran kencing, jangkitan kulit (selulitis), jangkitan intra-abdomen / dalam perut (seperti apendiks / lampiran pecah), dan meningitis
• Kejutan anafilaktik adalah sejenis hipersensitiviti atau tindak balas alahan yang teruk. Punca termasuk alergi terhadap sengatan serangga, ubat-ubatan, atau makanan (kacang, buah beri, makanan laut) dan lain-lain
• Kejutan kardiogenik berlaku apabila jantung rosak dan tidak dapat membekalkan darah yang mencukupi kepada badan. Ini boleh menjadi hasil akhir daripada serangan jantung atau kegagalan jantung kongestif (congestive heart failure)
• Kejutan hipovolemik disebabkan oleh kehilangan darah dan cecair yang teruk, seperti kecederaan tubuh traumatik, yang menjadikan jantung tidak mampu mengepam darah yang mencukupi kepada badan, atau anemia yang teruk di mana darah tidak cukup untuk membawa oksigen melalui badan
• Kejutan neurogenik disebabkan oleh kecederaan saraf tunjang, biasanya akibat kemalangan traumatik atau kecederaan

Sejauh manakah lazimnya kejutan / renjatan / hentakan (shock)?

Sila berbincang dengan doktor anda untuk mendapatkan maklumat lanjut.

Simptom-simptom / Gejala-gejala

Apakah simptom-simptom kejutan (shock)?

Simptom-simptom kejutan yang biasa adalah:

• denyut / nadi yang cepat, lemah, atau tiada
• degupan jantung tidak teratur
• pernafasan cepat, cetek
• ringan kepala / pening-pening lalat
• kulit sejuk, berlengas
• pupil / anak mata menjadi besar
• mata suram
• sakit dada
• loya
• kekeliruan
• kegelisahan
• kurang air kencing
• dahaga dan mulut kering
• gula darah rendah
• kehilangan kesedaran

Mungkin terdapat beberapa simptom yang tidak disenaraikan di atas. Jika anda mempunyai sebarang kebimbangan tentang sesuatu simptom, sila berjumpa dengan doktor anda.

Bilakah saya harus berjumpa dengan doktor saya?

Semua bentuk kejutan adalah mengancam nyawa. Jika anda mempunyai sebarang tanda atau simptom yang disenaraikan di atas atau mempunyai sebarang pertanyaan, sila berunding dengan doktor anda. Tubuh setiap orang bertindak secara berbeza. Ia adalah yang terbaik untuk membincangkan dengan doktor anda apa yang terbaik untuk keadaan anda.

Punca-punca

Apakah yang menyebabkan kejutan / renjatan / hentakan (shock)?

Tubuh anda mendapat kejutan apabila anda tidak mempunyai cukup darah yang beredar melalui sistem anda untuk memastikan organ dan tisu anda berfungsi dengan betul.

Terdapat beberapa sebab utama kejutan:

Faktor-faktor risiko

Apakah yang meningkatkan risiko saya untuk kejutan?

Faktor risiko bagi setiap jenis kejutan adalah berbeza.

Faktor risiko kejutan septik:

Faktor tertentu seperti usia atau penyakit terdahulu boleh menyebabkan anda menghadapi risiko yang lebih besar untuk mengalami kejutan septik. Keadaan ini biasa terjadi pada bayi yang baru lahir, orang dewasa yang lebih tua, wanita hamil, dan mereka yang mengalami sistem imun lemah yang disebabkan oleh HIV, penyakit reumatik seperti lupus dan artritis reumatoid, atau psoriasis. Dan rawatan penyakit usus inflamatori atau kanser boleh menyebabkannya.

Faktor-faktor berikut juga boleh membuatnya lebih cenderung seseorang mengalami kejutan septik:

• pembedahan besar/major atau kemasukan / rawatan di hospital jangka panjang
• diabetes jenis 1 dan penggunaan ubat suntikan jenis 2
• kemasukan/rawatan di hospital bagi pesakit yang sudah sangat sakit
• pendedahan kepada peranti seperti kateter intravena, kateter kencing, atau tiub pernafasan, yang boleh memperkenalkan bakteria ke dalam badan
• pemakanan yang tidak elok

Faktor risiko kejutan septik:

Tidak banyak faktor risiko yang diketahui untuk anafilaksis, tetapi beberapa perkara yang mungkin meningkatkan risiko anda termasuk:

• Anafilaksis sebelumnya. Sekiranya anda mempunyai anafilaksis sekali, risiko anda mengalami reaksi serius ini meningkat. Tindak balas pada masa akan datang mungkin lebih teruk daripada tindak balas pertama
• Alahan atau asma. Orang yang mempunyai mana-mana keadaan berisiko mengalami anafilaksis
• Keadaan-keadaan lain. Ini termasuk penyakit jantung dan pengumpulan abnormal jenis sel darah putih tertentu (mastositosis)

Faktor risiko untuk kejutan kardiogenik:

Jika anda mempunyai serangan jantung, risiko anda mengalami kejutan kardiogenik meningkat jika anda:

• Adalah lebih tua
• Mempunyai sejarah kegagalan jantung atau serangan jantung
• Mempunyai penyumbatan (penyakit arteri koronari) di beberapa arteri utama jantung anda
• Mempunyai kencing manis atau tekanan darah tinggi

Faktor risiko kejutan hipovolemik:

Oleh kerana jenis kejutan ini berlaku daripada penyakit atau kecederaan, sukar untuk menentukan faktor risiko. Sesiapapun berpotensi berisiko untuk membangunkan keadaan ini, walaupun agak jarang berlaku.

Dehidrasi mungkin menjadi faktor penyumbang dalam beberapa kes kejutan hipovolemik. Meneruskan minum air sangat penting, terutamanya semasa penyakit di mana muntah atau cirit-birit mungkin berlaku.

Faktor risiko kejutan neurogenik:

Faktor risiko kejutan neurogenik juga faktor risiko kecederaan saraf tunjang / korda spina:

Walaupun kecederaan saraf tunjang biasanya disebabkan oleh kemalangan dan boleh berlaku kepada sesiapa sahaja, faktor-faktor tertentu mungkin meningkatkan risiko kepada anda untuk mengalami kecederaan saraf tunjang, termasuk:

• Adalah lelaki. Kecederaan saraf tunjang menjejaskan jumlah yang lebih banyak kepada lelaki. Malah, wanita hanya mengambil kira-kira 20 peratus kecederaan saraf tunjang traumatik di Amerika Syarikat
• Berada di antara umur 16 dan 30 tahun. Anda kemungkinan besar akan mengalami kecederaan saraf tunjang trauma jika anda berumur di antara 16 dan 30 tahun
• Adalah lebih tua daripada 65. Jatuh punca kebanyakan kecederaan pada orang dewasa yang lebih tua
• Terlibat dalam tingkah laku berisiko. Menyelam ke dalam air yang terlalu cetek atau bermain sukan tanpa memakai alat keselamatan yang betul atau mengambil langkah berjaga-jaga yang sewajarnya boleh menyebabkan kecederaan saraf tunjang. Kemalangan kenderaan bermotor adalah punca utama kecederaan saraf tunjang bagi orang di bawah 65 tahun
• Mempunyai gangguan tulang atau sendi. Kecederaan yang agak kecil boleh menyebabkan kecederaan saraf tunjang jika anda mengalami gangguan lain yang mempengaruhi tulang atau sendi anda, seperti artritis atau osteoporosis

Diagnosis & rawatan

Maklumat yang diberikan bukan pengganti untuk sebarang nasihat perubatan. SENTIASA berunding dengan doktor anda untuk maklumat lanjut.

Bagaimanakah kejutan didiagnosis?

Responder pertama (First responders) dan doktor sering menyedari kejutan dengan simptom luarannya. Mereka juga boleh memeriksa untuk:

• tekanan darah rendah
• denyut / nadi lemah
• degupan jantung yang cepat

Sebaik sahaja mereka telah mendiagnosis kejutan, keutamaan pertama mereka adalah untuk memberikan rawatan menyelamat nyawa supaya darah beredar melalui tubuh anda secepat mungkin. Ini boleh dilakukan dengan memberikan cecair, ubat, produk darah, dan penjagaan sokongan. Ia tidak akan selesai kecuali anda boleh mencari dan merawat sebab.

Sebaik sahaja anda stabil, doktor anda boleh cuba mendiagnosis sebab kejutan. Untuk berbuat demikian, mereka boleh memesan satu atau lebih ujian, seperti pengimejan atau ujian darah.

Ujian pengimejan

Doktor anda boleh memesan ujian pengimejan untuk memeriksa kecederaan atau kerosakan pada tisu dan organ dalaman anda, seperti:

• patah tulang
• pecah organ
• koyak otot atau tendon
• pertumbuhan yang tidak normal

Ujian tersebut termasuk:

• ultrasound
• X-ray
• Imbasan CT
• Imbasan MRI

Ujian darah

Doktor anda boleh menggunakan ujian darah untuk mencari tanda-tanda:

• kehilangan darah yang ketara
• jangkitan dalam darah anda
• ubat yang berlebihan

Bagaimanakah kejutan dirawat?

Kejutan boleh membawa kepada ketidaksedaran, masalah pernafasan, dan juga jantung terhenti. Jika anda mengesyaki bahawa anda mengalami kejutan, dapatkan bantuan perubatan dengan serta-merta. Jika anda mengesyaki bahawa orang lain mengalami kejutan, hubungi 911 dan beri rawatan pertolongan cemas sehingga bantuan profesional tiba.

Rawatan pertolongan cemas

Jika anda mengesyaki seseorang dalam kejutan, hubungi 911. Kemudian ikuti langkah-langkah ini.

Sekiranya mereka tidak sedarkan diri:

Periksa untuk melihat sama ada mereka masih bernafas dan mempunyai degupan jantung.

Sekiranya anda tidak mengesan pernafasan atau degupan jantung, mulakan CPR.

Jika mereka bernafas:

Letakkan mereka atas belakang mereka.

Meninggikan kaki mereka sekurang-kurangnya 12 inci atas tanah. Kedudukan ini, yang dikenali sebagai kedudukan kejutan, membantu mengalirkan darah langsung ke organ pentingnya di mana ia sangat diperlukan.

Tutup mereka dengan selimut atau pakaian tambahan untuk membantu mereka memanaskan badan.

Periksa pernafasan dan kadar denyut jantung mereka secara kerap untuk sebarang perubahan.

Jika anda mengesyaki mereka telah mencederakan kepala, leher, atau belakang mereka, elakkan daripada mengalihkannya.

Berikan pertolongan cemas kepada mana-mana luka yang kelihatan. Jika anda mengesyaki mereka mengalami tindak balas alergi, tanyakan kepada mereka jika mereka mempunyai epinephrine auto-injector (EpiPen). Orang yang mengalami alahan yang teruk biasanya membawa peranti ini.

Ia mengandungi jarum yang mudah disuntik dengan dos hormon yang dipanggil epinefrin. Anda boleh menggunakannya untuk merawat anafilaksis.

Jika mereka mula muntah, pusingkan kepala mereka ke tepi. Ini membantu mencegah tercekik. Sekiranya anda mengesyaki mereka telah mencederakan leher atau belakang mereka, elakkan daripada mengalihkan kepalanya. Sebaliknya, stabilkan leher mereka dan pusing seluruh badan mereka ke tepi untuk membuang muntah.

Rawatan perubatan

Pelan rawatan doktor anda untuk kejutan akan bergantung kepada punca keadaan anda. Jenis-jenis kejutan yang berbeza dirawat dengan berbeza. Sebagai contoh, doktor anda boleh menggunakan:

• epinefrin dan ubat-ubatan lain untuk merawat kejutan anafilaktik
• pemindahan darah untuk menggantikan darah yang hilang dan merawat kejutan hipovolemik
• ubat, pembedahan jantung, atau rawatan lain untuk merawat kejutan kardiogenik
• antibiotik untuk merawat kejutan septik

Perubahan gaya hidup & remedi sampingan

Apakah beberapa perubahan gaya hidup atau remedi sampingan yang boleh membantu saya mengatasi kejutan?

Sesetengah bentuk dan kes kejutan boleh dicegah. Ambil langkah untuk menjalani gaya hidup yang selamat dan sihat. Sebagai contoh:

• Jika anda telah didiagnosis dengan alahan yang teruk, elakkan pencetus anda, bawa epinephrine auto-injector, dan gunakannya pada tanda pertama tidak balas anafilaktik
• Untuk menurunkan risiko kehilangan darah akibat kecederaan, pakai alat perlindungan apabila mengambil bahagian dalam sukan sentuhan / kontak, menunggang motosikal anda, menggunakan peralatan berbahaya, dan memakai tali pinggang keledar ketika melakukan perjalanan dalam kenderaan bermotor
• Untuk merendahkan peluang anda untuk merosakkan jantung, makan diet yang seimbang, bersenam secara teratur, dan elakkan merokok dan asap rokok
• Kekal terhidrasi dengan meminum banyak cecair. Ini amat penting apabila anda menghabiskan masa dalam persekitaran yang sangat panas atau lembap

Sekiranya anda mempunyai sebarang pertanyaan, sila berunding dengan doktor untuk memahami dengan lebih baik penyelesaian terbaik untuk anda.